Misafir
Misafir
|
 Konu: ****** ün geometri kitabı  04.08.08 10:10 |
|
|
ATATÜRK’ÜN GEOMETRI KITABI
Dr. M. Cemil UGURLU’ nun Bilim Teknik Dergisi’ndeki yazisindan alinti.
Bugün kullandigimiz “Matematik Terimleri”nin büyük bir çogunu ****** dilimize kazandirmis ve icat etmistir.
Ilkokullar da ögretildigi gibi ******’ün ögretim hayatinda matematik
dersiyle arasinin çok iyi oldugu, hatta matematik dersindeki üstün
basarisindan dolay matematik ögretmeni tarafindan Kemal adinin
verildigini biliriz. Mustafa Kemal, Selanik Askeri Rüstiyesindeyken,
matematik ögretmeni yüzbasi Mustafa efendi sinifa gelmediginde de onun
yerine birçok kez bu dersi vermistir(2).
******, ölümünden yaklasik birbuçuk yil öncesine degin matematikle ne
ölçüde ugrastigini bilmiyoruz. Bu konuda, Türk Dil Kurum Basuzmani
A.Dilaçar’in 10.11.1971 tarihli bir yazisi(1) çok ilginç bilgiler
vermektedir. Bu yazidan ögrendigimize göre,
“****** ölümünden birbuçuk yil kadar önce, üçüncü Türk Dil
Kurultayindan (24-31 Agustos 1936) hemen sonra 1936-1937 yili kis
aylarinda kendi eliyle Geometri adli bir kitap yazmistir”.
******, bunu, birtakim Fransizca geometri kitaplarini okuduktan sonra
hazirlamis ve yapit ilk kez 1937 yilinda “Geometri ögretenlerle, bu
konuda kitap yazacaklara kilavuz olarak Kültür Bakanliginca
yayinlanmistir”(3). Bu 44 sayfalik yapittaki boyut, uzay, yüzey, düzey,
çap, yariçap, kesek kesit, yay, çember, teget, açi, açiortay, içters
açi, disters açi, taban, egik, kirik, çekül, yatay, düsey, yöndes,
konum, üçgen, dörtgen, besgen, kösegen, eskenar, ikizkenar,
paralelkenar, yanal, yamuk, arti, eksi, çarp, bölü, esit, toplam, oran,
oranti, türev, alan, varsayi, gerekçe gibi terimler ****** tarafindan
türetilmistir (3).
Yapittaki tanimlarin tümünü ****** yazmistir. Her tanim, ilgi kavrami
tüm ögeleriyle eksiksiz ve açik biçimde anlatmakta, özel ve temelli
nitelikleri içermektedir. Gerekli ve yeterli örnekler de verilmistir.
Taninmis bilim tarihçisi Ord. Prof. Dr. Aydin Sayili, tam bir yetkiyle,
bu Geometri kitabini, “küçük fakat anitsal bir yapit” diye
nitelendirmistir(4).
******, yasaminin önemli bir kesimini tarihin en büyük savaslarindan
birinin içinde, ulusal ve evrensel sorumluluklar yüklenerek geçirdikten
yillarca sonra, düzenli bir mantik ve bilgi disiplini kesinlikle
gerektiren matematik alaninda, yeni türettigi terimlerle böylesine özlü
bir yapiti yazmakla, dil ve matematikteki üstün yetenegini
kanitlamistir. ******’ün yasaminda çok belirgin bir örnegini
izledigimiz gibi, aslinda dil ile matematiksel kültür arasinda siki
baginti vardir. ******’ün dehasinda, dil ve matematik gibi aklin
degisik disiplinleri birbirini karsilikli olarak hep olumlu yönde
etkilemis ve gelistirmistir. ******, “Fen terimleri o suretle
yapilmali ki anlamlari ancak istenilen seyi ifade edebilsin”(5) demis
ve bunu, Osmanlica çok sayida terimin yerine öz Türkçe karsiliklarini
türetirken üstün bir basariyla gerçeklestirmistir.
******’ü, “Geometri” adli yapitini yazmaya zorlayan nedenleri, O’nun
dil çalismalarini yakindan izlemek olanagini bulabilen taninmis dil
uzmani A. Dilaçar söyle açikliyor:
"... ****** hep matematikle ugrasirdi. Eski geometri terimleri çok
agdali idi. Gen bile, uzun uzun bu terimleri okudugum halde, simdikiler
Imisisinda güçlügünü daha iyi anliyorum. Pedagojide bir gerçek var:
Fikir yolunun açik olmasi, bir ip ucunun bulunmasi lazimdir. Yoksa bir
külçe gibi çöker. Müselles kelimesini ele alalim. Arapça okullarimizdan
kaldirilmistir. Sülüs'ten müstak (türetilmis) bir kelime oldugunu
ögrenin nasil bilsin? Arapça sogurucu bir dildir. Örnegin "müstesrik"
"sark" kelimesinden gelmis bir kelimedir. Önüne, ortasina, arkasina
birtakim heceler eklenmis. Bunun aslini bulmak bir Arapça gramer
meselesidir, Okullarimizdan Arapça, Farsça kaldirilmis oldugundan,
ögren id "müselles"i küde kelime olarak karsisinda görecektir. "Uç"
aklina gelmeyecektir. Ama müselles yerine "üçgen" dersek, hir üç var.
"Gen". ******'e göre "genislikten" alinmistir. Bir ipucu var.
"Dörtgen" dörtten gelmistir. Bir ipucu vardir. "Esit", denk anlaminda
olan "es"ten gelmistir. Ama müsavi Arapça bir kelimedir. Bu sebeple
******'ün prensipleri burada da dogru idi. On im için bu en agdali
olan bu bilim dalini ele aldi ve kitabi örnek olarak birakti...”
******'ün matematik terimlerini türetme ve bunlari ögretime
yerlestirme çalismalari konusunda Prof. Dr. Vecibe Latipoglu, su
bilgilen veriyor:
"... ******, matematigi iyi bildigi ve sevdigi için, terim devrimine
matematikten baslamistir, denilebilir. Çünkü Türk Dili (Belleten)'in
Subat 1937 tarihli yayinindan bir ay sonra, ******, ceyb (sinüs) ve
tece^b (kosmus)'m Türkçe karsiliklarinin bulunmasi için 29 Mart 1937
tarihli Ulus Gazetesine ilan verdirerek bir yarisma açtirmistir...
Sonunda hazirlanan bütün terimler, Türk Dili (Belleten) dergisinin Ekim
1937 tarihli sayisinda yer almistir. Terimler, Türkçe-Osmanlica,
Osmanlica-Türkçe, Fransizca-Türkçe olmak üzere siralanmis ve ön sirayi
matematik terimleri almistir...
****** terim çalismalarinin ülkedeki etkisini ögrenmek için, 1937 yili
sonbaharinda, Sivas'a giderek, vaktiyle Sivas Kongresini topladigi lise
binasinda, dokuzuncu sinifin geometri dersine girmistir'"1'. Bu derste
eski terimlerle ögrenimin zorlugunu birkez daha saptayan ******, "Bu
anlasilmaz terimlerle, ögrencilere bilgi verilemez" diyerek kitabi
atmis ve sonra tahta basina geçip "dili" yerine "kenar", "müselles"
yerine "üçgen", "müselles mütesaviyül adla" yerine "eskenar üçgen",
"zaviye" yerine "açi" terimlerini kullanarak ünlü Pisagor teoremini
ögrencilere anlatmistir"'. ******, bu inceleme gezisinde yaninda
bulunan Kültür Bakani Saffet Arikan'a tüm okul kitaplarinin yeni
terimlerle, hemen yarilmasi emrini vermis ve Türkçelestirilmis
terimlerle iki ayda hazirlanan kitaplar bütün okullara Kültür
Bakanliginca gönderilmistir' .
******'ün türettigi matematik terimleri ve yaptigi geometri
tanimlarinin hemen hemen tümü bugüne degin degismeksizin kullanila
gelmistir. O'nun türettiklerinden sadece birkaç terim sonradan küçük
ölçüde degistirilmistir. Örnegin Fransizca "hypothese'in karsiligi olan
Osmanlicidaki" faraziye'nin yerine ******, Türkçe "varsayi" terimini
türetmis ve sonradan bu terim varsayim" biçimini almistir. Ayni sekilde
O'nun "tümey açi", "bütey açi" terimlerinin yerini "tümler açi",
"bütünler açi" terimleri almistir. Çok az sayida ve sinirli olan bu
terim degisikliklerini, ******'ün dildeki temel ilkesinin dogrulugunun
birer kaniti saymak gerekir. |
|
mustafa
Yaş : 29
Kayıt tarihi : 04/08/08
Mesaj Sayısı : 58
Paylaşımlar:
    (1/1)
Mutluluk:
(999/999)
|
| Konu: Geri: ****** ün geometri kitabı 08.08.08 18:51 |
|
|
| paylaşım için saol |
|
kaka
Yaş : 33
Kayıt tarihi : 13/08/08
Mesaj Sayısı : 87
Paylaşımlar:
(1/1)
Mutluluk:
(999/999)
|
| Konu: Geri: ****** ün geometri kitabı 13.08.08 11:33 |
|
|
benim okuldaki arkim bunu tam 6 ay aramıştı  |
|
Fatih
Yaş : 29
Kayıt tarihi : 09/09/08
Mesaj Sayısı : 329
Paylaşımlar:
(1/1)
Mutluluk:
(999/999)
|
| Konu: Geri: ****** ün geometri kitabı 10.09.08 16:43 |
|
|
| banada proje ödevi vermişti hoca |
|
