Standart Derin Denizlerde Ayınlatma Teknolojisi

**Misafir** · Misafir

Doç.Dr. M.Sami Polatöz

Elektrik enerjisi ile aydınlanma, insanlık tarihindeki en Önemli
buluşlardan birisi olarak kabul edilir. Ancak bu teknolojiden çok daha
karmaşık bir teknoloji canlılar tarafından asırlardır uygulanmakta idi.
Biyo-aydınlatma diyebileceğimiz bu karmaşık teknolojiyi ateş
böceklerinden, planktonlara ve balıklara kadar çok farklı yapılardaki
canlılarda görmek mümkündür. Denizlerdeki biyo-aydınlatma teknolojisi
ve bu teknolojinin şaşırtıcı uygulamaları ve hayretengiz tiplerine
kısaca göz atalım.

Biyo-aydınlatmaya, okyanusta yüzeyden en derin vadilere kadar her yerde
rastlanılmaktadır. Deniz organizmalarının yüzde sekseni ışık yayar.
Mikroskobik planktonlardan deniz analarına kadar birçok tür bu özelliğe
sahiptir. Fener balığı gibi bazı türler ışıklı uzantı şeklindeki
uzuvları ile avlarını cezbederken diğer bir balık türü ise far gibi
lâmbaları ile belli aralıklarda karanlığı aydınlatır. Deniz ejderhaları
ise çok daha farklı bir teknolojiye sahiptir. Gözlerinin altındaki
lâmbalardan kırmızı ışık gönderirler. Tıpkı termal kameralar gibi deniz
ejderhaları da başkaları tarafından fark e-dilmeden görme kabiliyetine
sahiptirler. Gözleri, yaydıkları kırmızı ışığı görebilecek şekilde
tasarlanmıştır. Bu ışık onların görünmeden avlanabilmesini ve muhtemel
eşlerini, düşmanlarını uyarmadan bulabilmelerini sağlamaktadır. Bu
saydığımız deniz canlılarının hemen hemen hepsi kendi ışıklarını
kendileri üretirler. Nadiren bazı türler ışık üretmek için kendileri
ile ortaklık kurmuş bakterileri kullanırlar.

Açık denizlerde biyo-aydınlatma, istisna değil, nerede ise genel kural
hâline gelmiştir. Biyo-aydınlatma çok farklı maksatlarla
kullanılabilmektedir. Bir eşi cezbetmek, av aramak, avı yakına çekmek,
saldırganları korkutmak vb. gibi. Ani bir parıltı loş ışığa alışık bir
avcıyı geçici olarak kör edebilir ve bu zaman zarfında av kendisini
kurtarabilir. Bazı hayvanlar, ışıklarını, kendisine saldıran hayvanın
düşmanını cezbetmek için kullanırlar. Okyanus derinliklerinde ışık
yaymak büyük bir hadisedir ve bütün gözler ışığa çevrilir.

Bazı ışıklar da avcıları şaşırtmak içindir. Eğer muhtemel av iyi bir
ışık düzenlemesine sahip ise, avcı hangi tarafın arka, hangi tarafın ön
olduğunu anlamayabilir veya avın hangi yönde hareket edeceğini
kestiremeyebilir. Güneş ışığının ulaşabildiği loş noktalarda ise
enteresan bir teknoloji kullanılmaktadır. Bazı balık ve
mürekkepbalıkları karınla-nndaki ışık organlarından yukarıdan gelen
ışığın şiddetine eşdeğer şiddette ışık yayarak alttan bakan birisine
görünmez hâle gelirler. Hemen bütün biyo-aydınlatmalar (Deniz
ejderhalarının kırmızı ışığı hariç) mavi-yeşildir. Çünkü su bu
renklerin dalga boylarını daha kolay geçirir. Balığın görme
pigmentlerinin bu dalga boylarındaki ışığa hassas olması elbetteki
tesadüfi olamaz. Her ne kadar evrimciler balığın ihtiyacına göre çevre
uyumu ile birlikte gözün kendiliğinden bu hassasiyeti kazandığını iddia
etse bile burada ciddi problemler vardır. Öncelikle böyle karmaşık bir
mekânizma kendi kendine gelişemez. İkinci olarak güneş ışığının
ulaşmadığı derinliklerde yaşayan binlerce balık türü de mavi ışığı
algılayabilecek göz yapısına sahiptirler. Tropikal bölgede en parlak
bir günde öğle vakti durgun bir okyanusda güneş ışığı maksimum 1.000
metre derinliğe kadar nüfuz edebilir. Halbuki okyanusun ortalama
derinliği 4.000 metredir ve bu derinlikte tek ışık kaynağı canlıların
yaydığı ışıktır. İşte bu derinlikte yaşayan canlıların gözleri, diğer
canlıların yaydıkları ışığı algılayacak şekilde tasarlanmıştır.

Denizaltılarla derin dalışlar yapan araştırmacılar su altında muhteşem
bir ışık gösterisine şahit olurlar. Bu ışıklı gösteri her zaman olan
bir gösteri değildir: Denizaltının hareketi bol miktarda alarm ve
uyanlara yol açmıştır. Denizaltıda hareketsiz ve ışıkları söndürerek
beklerseniz, ışık göremezsiniz. Herhangi bir hareket veya faaliyet
olduğunda (denizaltının ışık vermesi, hareketi veya bir balığın diğer
bir balığa hücüm etmesi gibi) zincirleme parıldama ve aydınlanmalar
olabilmektedir.

Okyanusun koyu karanlığı içerisinde parıldama küçük ve uzakta bir nokta
gibidir. Hemen hemen bütün derin deniz balıkları bu ışıktan mümkün
olduğunca fazla istifade etmek için büyük gözlere sahiptirler.
Fotonları yakalamada kritik özellik, gözbebeğinin büyüklüğüdür ve
birçok balık için gözbebeğinin fazla büyümesi balığın gözünün gövdeye
sığmamasına yol açacağı için gözleri tüp şeklindedir. Retina da çok az
olan ışıktan maksimum yararlanacak şekilde tasarlanmıştır. İki değişik
fotoreseptör hücresi olan insan retinasının aksine (gündüz görüşü için
konik hücreler, gece görüşü için çubuk hücreler) hemen hemen bütün
derin deniz yaratıklarının retinaları çubuk hücrelerden oluşur.
Hassasiyeti artırmak için bu çubuklar, insandakilerin beş katı kadar
uzunlukta olabilir. Herbir çubuk hücresi, ışık emici molekül
pigmentleri ile yoğun olarak paketlenmiştir. Bu görme pigmentlerinin
varlığı, balık gözünün zayıf biyo-aydınlatmayı görecek şekilde
tasarlandığının en iyi delilidir.

Işık hüzmelerinin son ulaşabildiği derinliklerde, birçok balık, sarı
güneş gözlüklerine sahiptir. Bu güneş gözlükleri gözün ön tarafındaki
pigmentli (renkli) merceklerdir. Bu gözlükler canlıların yaydığı
mavi-yeşil biyo-aydınlatma ile güneşten gelen ve arka fonu oluşturan
mavi ışığı ayırt etmede çok işe yaramaktadırlar. Ayrıca bu sarı
gözlüklerle, karınlarındaki aydınlatma ile kamufle olmuş canlıları da
görmek mümkün olabilmektedir. Neticede derin denizlerdeki canlıların
tahmin edebildiğimizin çok üzerinde bir aydınlatma teknolojisi
kullandığı görülmektedir. Bu teknolojide hangi kimyevî reaksiyonların
kullanıldığı kısmen aydınlatılmış olmasına rağmen hâlen bilinmeyen
yönleri vardır. Bilindiği kadarıyla mekânizmanın temeli luciferin adı
verilen maddenin luciferaz enzimi ile oksiluciferin'e çevrilmesidir.
Fakat bu işin sinir sistemi, salgı metabolizması ve davranışlar ile
olan kompleks münasebetleri, henüz tam bilinemiyor. Okyanuslarda ışık;
hem bir silah, hem bir savunma, hem de bir haberleşme vasıtasıdır.
Derin denizlerde ışığın bilinmediği yerlerde bu ışığı üreten ve
algılayabilen canlıları, bu ışığın mucidi olarak göstermeye çalışmak,
gerçekleri görmezlikten gelmekle eşdeğerdir. Işığın meydana getirdiği
ahenkli denge durumuyla herbir tür kendisine verilen görevi en iyi
şekilde yapmakta ve karanlık derinliklerde de Yaratıcı'nın birçok
ismini gören ve idrak eden insanlara göstermektedirler. Benzer bir
denge konumunun sosyal hayatımızda ve düşünce dünyamızda yer edeceği
ana kadar da, düzensizlik ve tutarsızlıklar içimizde sürüp gidecektir

**HunteR_KonT** · Konu: Geri: Standart Derin Denizlerde Ayınlatma Teknolojisi 05.08.08 19:48

paylaşım için teşekkürler

**Vural** · Konu: Geri: Standart Derin Denizlerde Ayınlatma Teknolojisi 06.08.08 19:57

way bea hela olsun paylaşım için tşkler bende bunu arıyodum Çok Gülen Yüz

**HunteR_KonT** · Konu: Geri: Standart Derin Denizlerde Ayınlatma Teknolojisi 06.08.08 22:27

sen liseli değilsin ki daha bu sene başlıycan liseye :S

**mustafa** · Konu: Geri: Standart Derin Denizlerde Ayınlatma Teknolojisi 07.08.08 8:22

bu nu neden geçen sene vermediniz bana geçen sene lazımdı proje ödevimdi ama yinede paylaşım için teşekkürler:D

**kaka** · Konu: Geri: Standart Derin Denizlerde Ayınlatma Teknolojisi 14.08.08 11:29

tesekkurler çok işime lazımdı Çok Gülen Yüz

**Fatih** · Konu: Geri: Standart Derin Denizlerde Ayınlatma Teknolojisi 10.09.08 16:38

paylaşım için teşekkürler