Standart Sentrozom

**Misafir** · Misafir

İkel bitkilerde ve hayvan hücrelerinin büyük bir kısmında bulunur,
interfazda kural olarak çekirdeğin yanındadır. Üç ile beş milimikron
uzunluğunda, birbirine dik, ER ve ribozom taşımayan, ortası saydam;
çevresi her biri 9 mikrotubulus tripletinden oluşmuş iki silindir
halinde görülür. Sayıları çoğunluk iki tanedir (Dip-losoma); bazı
hücrelerde çok sayıda olabilir. Sentriyoluma, etrafındaki sentroplazma
ile birlikte "C e n t r o s o m a" denir. Bölünme başlarken, kutup
ipliklerinin (iğ iplikleri) merkezinde bulunduğu için "C e n t r i o l
= Sentriyol" adım alır. Hücre bölünmesi sırasında sentriyol de ikiye
bölünerek, her biri bir kutba gider ve aralarında oluşan iğ
ipliklerine, çekirdek zannın dağılmasıyla ortaya çıkan kromozomlar
takılır. Fakat bölünme ne basit bir ikiye bölünmedir ne de DNA
replikasyonunda olduğu gibi bir kontak sentezlenmedir. Belki eski
kalıbın doğrudan doğruya okunmasıdır. Yeni sentriyolün
mikrotubulusları, genellikle eski sentriyolden 100 nm. kadar uzaklıkta
ve ona dik olarak ortaya çıkar. Büyük bir olasılıkla bilgi, var olan
sentriyolden, oluşmakta olan kopyasına herhangi bir şekilde
aktarılmaktadır. Fakat bu bilgi aktarılma düzeneğinin nasıl olduğu
açıklanmamıştır.Spermanın orta kısmında bulunan sentriyol kamçının
kaide taneciği olarak görev yapar.Keza Sillerin ve kamçıların kaide
taneciği de sentriyollere homologtur (kökendeş) ve onlardan doğrudan
doğruya türemiştir. Keza duyu hücrelerindeki almaçın yapısına katılan
birçok oluşum da sentriyollerden meydana gelmiştir.Tüm bu organeller
bilgi aktarımı ile birbirinden doğrudan doğruya oluştuğuna göre, acaba,
sentriyol ya da kaide taneciği yeniden meydana getirilebilir mi? Bu
olanak partenogenetik çoğalan denizkestanesinin yumurtalarında
gösterilmiştir. Olgunlaşma bölünmesi sırasında, sentriyolünü yitiren
denizkestanesi yumurtası, sitoplazma içerisinde yeniden bir sentriyol
meydana getirerek, spermanın getireceği sentriyolün iğ ipliklerindeki
yerini almaktadır. Her ne kadar zorunlu durumlarda kendi kendine böyle
otonom bir üretim gözlenmişse de, bugüne kadar ne sentriyolde ne de
kaide taneciğinde DNA'ya rastlanmamıştır. Hayvansal ve bitkisel
birhücrelilerdeki ve çok hücrelilerdeki sillerin, kamçıların ve kaide
taneciklerinin mikrotubulus sayısı, hayret edilecek derecede birbirine
benzerdir ya da aynıdır. Bu gözlem, adı geçen organların monofiletik
olduğunu (aynı kökten geldiğini) kanıtlayabilir. Genellikle formülleri
(9+2) ya da (9+0) şeklindedir. Sentriyolün esas görevi, çevresindeki
mikrotubulusların oluşumunu sağlamak, kendisini çoğaltmak ve iğ
ipliklerini meydana getirmek için organize etmektir. Kaide tanecikleri
içindeki mikrotubulusların da doğrudan bunlardan meydana geldiği
saptanmıştır. Sentriyolün, kromozomun anafaz hareketlerine katılıp
katılmadığı bilinmemektedir. Buna karşın kaide tanecikleri sil
hareketleri için bulunmak zorundadır.Bazı kitaplarda iğ ipliklerinin
kasılgan olduğu belirtilerek, bazı maddelerin katılmasıyla kısalıp
uzadığı ve buna bağlı olarak sentromerine bağlı olduğu kromozomu
kutuplara doğru kaydırdığı savunulmaktaysa da, bunu kanıtlayan herhangi
birşey bulunamamıştır. MiKROTUBULUSLAR VE MiKROFİLAMENTLERSitoplazmanın
farklılaşmasıyla oluşan 10-25 nm. (10-9 m. = nanometre) çapındaki
borucuklardır.Yapıtaşları, molekül ağırlığı 40.000 olan glo-büler bir
proteindir. Bu proteine "T u b u l i n" denir. Tubulin monomerelerinin
her birinin çapı 4-5 nm.'dir. Bunlar birbirine, en azından, belirli
mikrotubuluslarda (örneğin iğ ipliklerinde), tekrar çözülüp ayrılacak
şekilde bağlanmıştır (polimer yapmışlardır). Zincirler, büyük bir
olasılıkla, birbirine, "D y n e i n" denen, diğer bir proteinle
bağlanmıştır. Bu sonuncu protein, tubulusların yanlara doğru yaptıkları
çıkıntının materyalini oluşturur ve kas filamentleri arasındaki enine
bağların işlevini görür. Birçok durumda 13 tubulus zinciri bir borucuk
oluşturmak için birleşmiştir. M i k rotu buluşla r (çoğulu mikrotubuli)
yani borucuklar da birbirlerine ikili ve üçlü bir şekilde bağlanmıştır.
Böylece tüm zincir dizileri bir arada tutulmuştur.Mikrotubuluslar,
hücrede birçok farklı görevi yüklenmiş ve buna ilişkin olarak da bazı
yapısal değişikliklere uğramıştır. Hücrenin yapısal değişikliğinde
(morfogenezinde) büyük önemleri vardır. Hücre bölünmesinde görev alan
iğ ve kutup ipliklerini yapar ve keza sinir liflerindeki aksonların
içinde boydan boya uzanır. Daha önce de değindiğimiz gibi hayvanlar ve
az da olsa bitkiler aleminde bulunan sil ve kamçı, keza güneşsilerin
(Heliozoa) yalancı ayaklarındaki eksen çubuğu mikrotubulusların
katılmasıyla oluşmuştur. En önemlisi, bunların,sentriyol ve türevlerini
yapmasıdır. Bir alkoloyit olan "C o l c h i c i n" (= karçiçeği özütü),
tubulinle stökiyometrik (belirli oranlarda) olarak birleşir. Bu
birleşme mikrotubulusların bütünlüğünü bozar (örneğin, iğ ipliklerini).
Buna karşın sil mikrotubulusları bu maddeye dirençlidir.
Mikrofilamentler, aktin ve diğer proteinlerden yapılmış 7 nm. çapındaki
iplikçiklerdir. Bunlar hücre hareketinden ve sitoplazma akıntılarından
sorumludurlar. Sitokalazin ile bloke (felç) edilebilirler.

**Fatih** · Konu: Geri: Standart Sentrozom 10.09.08 16:47

paylaşom için saol