Standart Bazin Tanimi, BulunuŞu, Eldesİ Ve Özellİklerİ

**Misafir** · Misafir

BAZIN TANIMI, BULUNUŞU, ELDESİ VE ÖZELLİKLERİ

Baz kavramı, her zaman, asit kavramına bağlı kalmıştır. Baz, asidin
karşıtıdır; ama baz olmadan hiçbir asit tepkimesi gerçekleşemez.
Bazların asitlerle tepkimeye girmesiyle, gene önemli bir bileşik sınıfı
olan tuzlar ve su oluşur. Bu bir nötrleşme (yansızlaşma) tepkimesidir;
çünkü tepkime ürünü olan tuz artık ne asit, ne de baz özelliği taşıyan
nötr ya da yansız bir bileşiktir.

1887’de Svante Arrhenius, sulu bir çözeltide iyonun var olduğu kuramını
açıklarken, asit çözeltilerinin H + iyonları, baz çözeltilerinin de OH
- iyonları içerdiğini belirtmişti.1923’te Brönsted ve Lowry
birbirlerinden bağımsız olarak, ama, aynı zamanda, daha genel bir tanım
önerdiler: Asit, kimyasal tepkime sırasında, her zaman, bir proton
vermeye elverişliyse, baz da bu protonun alıcısıdır. Bir maddenin baz
olabilmesi için protonu “bağlayacak”, her hangi bir kimyasal bağda
kullanılmamış bir elektron çifti taşıması gerekmektedir. Ama,
yitirilecek protonu olduğu sürece asit olan madde, bu protonu yitirdiği
an baza dönüşür. Gerçekten, protonunu yitiren asitte bir elektron çifti
kalır. Asit – baz tepkimesi kavramına, “asit- baz çifti” ya da “aside
eşlenik baz kavramı” eklenir. Böylece asetik asit (CH 3 – COOH), asetat
iyonunu (CH 3 – COO) ya da eşlenik bazlarını karşılar. Amonyak (NH 3 )
da, NH 4 + asidinin karşıladığı bazdır.

NH 3 + H 2 O D NH 4 + + OH -

Baz bir molekül (CH 3 – NH 2 ya da metilamin ), ya da OH - , CH 3 – COO
- gibi bir anyon olabilir. Bu asit- baz tepkimeleri, proton
aktarımlarına dönüşürler. 1938’te, Lewis bu kuramı, asidin, bazın
verdiği elektron çiftinin alıcısı olduğunu belirterek
genelleştirmiştir. Bu durumda bir kovalans bağ oluşur. Ama bu sonuncu
tanım, Brönsted’in baz tanımına yeni bir şey eklemez.

ASİT – BAZ TEPKİMESİ (BRÖNSTED)

B + AH u BH + A

baz asit asit baz

Bazlar genel olarak molekülünde bir hidroksil grubu (OH ) ile en az bir
metal atomu bulunan bileşikler olarak tanımlar; bu nedenle kimyasal
açıdan metal hidroksitleri sayılır. Bunların çoğu suda çözünmeyen katı
bileşiklerdir. Oysa bazıları, örneğin metal atomları içermeyen
amonyağın (NH 3 ) ve sodyum, potasyum gibi alkali metallerin
hidroksitleri suda kolayca çözünür. Sanayi açısından büyük bir önem
taşıyan bu bazlara alkaliler denir. Alkali terimi , “kül” anlamındaki
Arapça bir sözcükten türetilmiştir. Çünkü bu bileşikler eskiden odun ve
bitki küllerinden elde edilirdi. Gerçekten de alkalilerin küllü suyu
andıran kendine özgü, acımsı bir tadı vardır. Bu çözeltiler deriye
kaygan bir izlenim bırakır ve baz belirteci olarak kullanılan kırmızı
turnusol kağıdının rengini maviye dönüştürür.

Kostik (ya***ı) alkali denen en kuvvetli bazlar, büyük bir dikkatle ve
sakınılarak kullanılması gereken çok tehlikeli maddelerdir. İnsanın
üzerine sıçradığında giysilerini parçalayan ve derisini ateş ve kaynar
su gibi yakan bu maddelerin kazayla yutulması da yemek borusunun ve
midenin delinmesiyle, hatta ölümle sonuçlanan ağır yanıklara yol açar.
Sanayide çok önemli uygulamaları olan bu bileşikler arasında en çok
kullanılanları sodyum hidroksit (sudkostik ) potasyum hidroksit (potas
kostik) kalsiyum hidroksit (sönmüş kireç ) ve amonyum hidroksittir.
(amonyaklı su)

En önemli alkalilerden biri olan sudkostik beyaz renkli bir bileşiktir.
Ya ince levha ve çubuklar halinde katı olarak ya da suda eritilerek
sıvı halde satışa sunulur. Sabun yapımında ve reyon denilen yapay
ipekli kumaşların üretiminde çok önemli bir ham madde olan sudkostik,
ayrıca pamuk ipliklerine sağlamlık ve parlaklık kazandırmak amacıyla
pamuklu dokuma sanayisinde de kullanılır.

Potaskostiğin sanayideki en önemli kullanım alanı arap sabunu ve öbür
temizlik maddelerinin üretimidir. Sönmüş kireçten inşaat sanayisinde
sıva, çimento ve badana yapımında, ayrıca asitli toprakları
nötrleştirmek için tarımda yararlanılır. Yaygın ama yanlış bir
adlandırmayla kısaca amonyak olarak bilinen amonyaklı su evlerde en çok
kullanılan temizlik maddelerinden biridir. Bütün yağ ve kirleri çözen
bu bileşik özellikle banyo küveti, lavabo ve cam temizleyicileri
bileşimine katılır. Gene kısaca karbonat tozu olarak ya da karbonat
olarak bilinen sodyum di karbonat oldukça zayıf bir alkalidir. Kabartma
tozlarının ve bazı köpüklü içeceklerin yapımında kullanılır; midedeki
fazla asidi giderdiği için mide yanmalarına ve arı sokmasından dolayı
meydana gelen ağrıya karşı etkilidir.

Dünyanın bir çok yerinde, özellikle ABD’nin batısında alkali topraklar
denen geniş topraklar vardır. Bu bölgelerde çok az yağmur yağdığı için,
çözünebilen tuzlar yağmur suyuna karışarak akıp gitmez ve alkaliler
toprakta birikir. Alkali oranı çok yüksek olan topraklarda pek az bitki
ve hayvanın yaşama şansı olduğundan, sonunda bu bölgeler çorak alanlara
dönüşür.

NASIL HAZIRLANIRLAR?

Bazlar çeşitli yollarla hazırlanır. Bu yöntemlerin başlıcaları
arasında, NaOH ve KOH için alkali klorürlerin elektroliz yoluyla
ayrışmaları amonyağın (NH 3 )doğrudan bileşimi kireç ve barit için,
suyla “söndürmeyle” süren karbonatların ısıl- bozulmaları (piroliz)
sayılabilir.

Bazlar çeşitli alanlarda kullanılmalarının yanı sıra bir ortamın PH’ını
yükseltir ve ester hidrolizi tepkimelerini sonuçlandırır.

**Fatih**